Перайсці да зместу

Ступенная функцыя

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Ступенныя функцыі з рознымі паказчыкамі ступені

Ступе́нная[1], або ступе́невая[2] фу́нкцыя — функцыя выгляду , дзе (паказчык, або паказчык ступені) — некаторы рэчаісны лік[3]. Да ступенных часта прылічваюць і функцыі выгляду , дзе k — нейкі множнік расцяжэння[4]. Існуе таксама камплекснае абагульненне ступеневай функцыі. На практыцы паказчык ступені амаль заўсёды з’яўляецца цэлым ці рацыянальным лікам.

Рэчаісная ступенная функцыя

[правіць | правіць зыходнік]

Абсяг вызначэння

[правіць | правіць зыходнік]
  • Калі паказчык ступені — цэлы лік, то ступенную функцыю можна вызначыць на ўсёй лікавай прамой (магчыма, акрамя нуля).
  • Калі , дзе  — узаемна простыя лікі,  — няцотны, то ступенная функцыя таксама вызначана пры любых рэчаісных x (магчыма, акрамя нуля).
  • У агульным выпадку ступенная функцыя вызначана толькі пры (у абсяг вызначэння можа ўваходзіць і нуль, гл. ніжэй).
  • Калі , то функцыя вызначана таксама і пры .
  • Пры нуль ёсць асаблівым пунктам ступеннай функцыі.

Рацыянальны паказчык ступені

[правіць | правіць зыходнік]

Прыклад: з трэцяга закону Кеплера вынікае, што перыяд T абарачэння планеты вакол Сонца звязаны з вялікай паўвоссю A яе арбіты наступным чынам: (паўкубічная парабала).

  • Функцыя непарыўная і бясконца дыферэнцавальная ва ўсіх кропках, у наваколлі якіх яна вызначана. Нуль, увогуле кажучы, ёсць асаблівым пунктам.

Напрыклад, функцыя вызначана ў нулі і яго правым наваколлі, але яе вытворная у нулі не вызначана.

  • На прамежку функцыя манатонна нарастае пры і манатонна спадае пры . Значэнні функцыі на гэтым прамежку дадатныя.
  • Вытворная:

.

  • Першаісная:
    • Калі , то
    • Калі , маем

Камплексная ступенная функцыя

[правіць | правіць зыходнік]

У агульным выпадку ступенная функцыя камплекснай зменнай z азначаецца як[5]:

Тут паказчык ступені c — некаторы камплексны лік. Значэнне функцыі, адпаведнае галоўнаму значэнню лагарыфму, называецца галоўным значэннем ступені. Напрыклад, значэнне роўнае , дзе k — адвольны цэлы, а яго галоўнае значэнне роўнае .

Камплексная ступенная функцыя істотна адрозніваецца ад свайго рэчаіснага адменніку. З-за мнагазначнасці камплекснага лагарыфму яна, увогуле кажучы, таксама мае бясконца многа значэнняў. Аднак два выпадкі, важныя ў прыкладаннях, разглядаюцца асобна:

  1. Пры натуральным паказчыку ступені функцыя адназначная і n-лістная[6].
  2. Калі паказчык ступені — дадатны рацыянальны лік, г.зн. (нескарачальны) дроб , то функцыя будзе мець q розных значэнняў[5].
  1. БелЭн 2002.
  2. Матэматычная энцыклапедыя. / Гал. рэд. В. Бернік. — Мн.: Тэхналогія, 2001. — С. 330.
  3. Фихтенгольц Г. М. Курс дифференциального и интегрального исчисления 1966, Том I, §48: Важнейшие классы функций..
  4. Выгодский М. Я. Справочник по элементарной математике. — М.: Наука, 1978. — С. 312.
  5. а б Фихтенгольц Г. М. Курс дифференциального и интегрального исчисления 1966, Том II, стр. 526-527..
  6. Свешников А. Г., Тихонов А. Н. Теория функций комплексной переменной. — М.: Наука, 1967. — С. 88. — 304 с.